نویسنده: محمد حامدی
آیا بر اساس دیدگاه قرآن، در این شرایط بحرانی و غمناک می‌توان به صورت شاداب زندگی نمود؟
? جواب:
انسان به خاطر وجود اختیار و آزادی در درونش در زمینه‌ی انتخاب نحوه‌ی زندگی مفید و مضر از همان اوایل زندگیش بر روی زمین، آن را دستخوش تغییر نمود. که در نهایت، بعضی از تاریخ عمر بشر را رشد و ترقی مادی و معنوی و بعضی دیگر از آن را رکود، فساد و خون‌ریزی فرا گرفت. و این روند تاکنون ادامه داشته و شاید بتوان گفت در آینده نیز تداوم یابد. مگر اینکه بشر به حدی از رشد برسد که در اواخر عمرش با رضایت خاطر برنامه‌ی سعادت‌بخش دین خدا را برگزیند.
در این میان آنچه بیشتر جلب توجه می‌کند این است که بشر با وجود این وضعیت، خواهان زندگی خوشایند و آرام‌بخش است. و همه‌ی تلاش‌هایش در این راستا صرف می‌شود. اما با کمال تأسف این آرزوی بر حق انسان، هنوز در میان اکثریت قریب به اتفاق افراد بشر تحقق نیافته و پس از قرن‌های متمادی، با حالتی از نامیدی در انتظار حیات طیبه و خوشایند مادی و معنوی می‌باشد. و البته همه‌ی مصلحان اجتماعی و ادیان بشری و الهی در صدد رفع این معضل بزرگ بوده و می‌باشند. که محصول همه‌ی آنها از طریق کتب متعدد در اختیار بشر می‌باشد. آنچه که در این میان از اهمیت بیشتر برخوردار است این است که اکثریت قریب به اتفاق افراد بشر محصولات فکری مکاتب بشری را عملاً در متن زندگی خویش تجربه نموده و در کنار بعضی از مزایا، با عوارض مضر فراوانی نیز روبرو شده و در یک کلام می‌توان این را گفت که هنوز اکسیر خوشبختی را نیافته و در منجلاب بدبختی مادی و معنوی گرفتار شده است. اما هنوز راهکارهای دین خدا را کاملاً تجربه ننموده تا پروژه‌ی خوشبختی را بیابد.
در این زمان بر آگاهان دینی لازم است که در این زمینه جداً نهایت تلاش خویش را صرف کنند تا در این راستا بشر را یاری دهند. البته در این زمینه آثار گران‌بهایی از جانب دانشمندان دینی تألیف شده اما با عنایت به مندرجات آنها مشخص می‌شود که آنها هنوز نتوانسته درون تشنه‌ی بشر را ارضا کنند. لذا در صورتی که چنین اقدامی صورت نگیرد، فلاکت بشر همچنان تداوم خواهد یافت. و البته خداوند رحمان نسبت به ادامه‌ی چنین امر ناروایی آگاهان دینی را مؤاخذه خواهد نمود. لذا ما نیز در حد توان نسبت به رفع مشکل مذکور به سراغ عالمانه‌ترین، قوی‌ترین و سالم‌ترین منبع آسمانی (قرآن) خواهیم رفت و محصول آن را در حد بضاعت خویش در اختیار انسانها قرار خواهیم داد.
نکات مورد نظر عبارتند از:
۱. خداوند، چنین مقرر نموده که بشر دارای علم و اراده باشد و در انتخاب هدایت و گمراهی کاملاً آزاد باشد. و در این راستا مانع تحقق اراده‌اش (مثبت – منفی) نشده است. لذا در زندگی انسان هم عمران و آبادانی، عدالت، آسایش و آرامش وجود دارد و هم تخریب منابع طبیعی، ظلم، فقر و ناامنی.
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [سوره بقره: آیه ۲۵۶]
اجبار و اکراهی در (قبول) دین نیست، چرا که هدایت و کمال از گمراهی و ضلال مشخّص شده است، بنابراین کسی که از طاغوت (شیطان و بتها و معبودهای پوشالی و هر موجودی که بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف کند) نافرمانی کند و به خدا ایمان بیاورد، به محکم‌ترین دستاویز درآویخته است (و او را از سقوط و هلاکت می‌رهاند و) اصلاً گسستن ندارد. و خداوند شنوا و دانا است (و سخنان پنهان و آشکار مردمان را می‌شنود و از کردار کوچک و بزرگ همگان آگاهی دارد).
إِنّا هَدَيناهُ السَّبيلَ إِمّا شاكِرًا وَإِمّا كَفورًا [سوره انسان: آیه ۳]
ما راه را بدو نموده‌ایم، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس.
ظَهَرَ الفَسادُ فِي البَرِّ وَالبَحرِ بِما كَسَبَت أَيدِي النّاسِ لِيُذيقَهُم بَعضَ الَّذي عَمِلوا لَعَلَّهُم يَرجِعونَ [سوره روم: آیه ۴۱]
(همیشه چنین بوده است که) تباهی و خرابی در دریا و خشکی به خاطر کارهائی پدیدار گشته است که مردمان انجام می‌داده‌اند. بدین وسیله خدا سزای برخی از کارهائی را که انسانها انجام می‌دهند بدیشان می‌چشاند تا این که آنان (بیدار شوند و از دست یازیدن به معاصی) برگردند.
لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَيِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الكِتابَ وَالميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ ۖ وَأَنزَلنَا الحَديدَ فيهِ بَأسٌ شَديدٌ وَمَنافِعُ لِلنّاسِ وَلِيَعلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالغَيبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزيزٌ [سوره حدید: آیه ۲۵]
ما پیغمبران خود را همراه با دلائل متقن و معجزات روشن (به میان مردم) روانه کرده‌ایم، و با آنان کتابهای (آسمانی و قوانین) و موازین (شناسائی حق و عدالت) نازل نموده‌ایم تا مردمان (برابر آن در میان خود) دادگرانه رفتار کنند. و آهن را پدیدار کرده‌ایم که دارای نیروی زیاد و سودهای فراوانی برای مردمان است. هدف (از ارسال انبیاء و نزول کتب آسمانی و همچنین آفرینش وسائلی چون آهن) این است که خداوند بداند چه کسانی او را و فرستادگانش را بگونه‌ی نهان و پنهان (از دیدگان مردمان) یاری می‌کنند. خداوند نیرومند و چیره است.
مَن عَمِلَ صالِحًا مِن ذَكَرٍ أَو أُنثىٰ وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجزِيَنَّهُم أَجرَهُم بِأَحسَنِ ما كانوا يَعمَلونَ [سوره نحل: آیه ۹۷]
هرکس چه زن و چه مرد کار شایسته انجام دهد و مؤمن باشد، بدو (در این دنیا) زندگی پاکیزه و خوشایندی می‌بخشیم و (در آن دنیا) پاداش (کارهای خوب و متوسّط و عالی) آنان را بر طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد.
۲. خداوند، در راستای تحقق سعادت مادی و معنوی بشر در دنیا و آخرت چنین مقرر فرمود که انسان در دایره‌ی کار خویش شناخت حق و باطل و خیر و شر، تصمیم و عزم قاطع نسبت به انتخاب حق و خیر و ترک باطل و شر، شناخت و بکارگیری اسباب بر طبق فرمان خداوند از طریق مراجعه به متخصصین علوم تجربی و انسانی و علوم وحیانی، و دعا نمودن در راستای تحقق توحید افعالی خداوند و نتایج اسباب را بر عهده گیرد. و خداوند نیز به دنبال آن نتایج اسباب را بر عهده بگیرد.
أَلَم تَرَوا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم ما فِي السَّماواتِ وَما فِي الأَرضِ وَأَسبَغَ عَلَيكُم نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَباطِنَةً ۗ وَمِنَ النّاسِ مَن يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَلا هُدًى وَلا كِتابٍ مُنيرٍ [سوره لقمان: آیه ۲۰]
آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است مسخّر شما کرده است (و در مسیر منافع شما به حرکت انداخته است)، و نعمتهای خود را – چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن – بر شما گسترده و افزون ساخته است؟ برخی از مردم بدون هیچ گونه دانش و هدایت و کتاب روشن و روشنگری، درباره‌ی (شناخت و یکتائی) خدا راه ستیز و جدال را پیش می‌گیرند.
وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ المُحسِنينَ [سوره عنکبوت: آیه ۶۹]
کسانی که برای (رضایت) ما به تلاش ایستند و در راه (پیروزی دین) ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود (و مشمول حمایت و هدایت خویش) می‌گردانیم، و قطعاً خدا با نیکوکاران است (و کسانی که خدا در صف ایشان باشد پیروز و بهروزند).
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَـٰكِنَّ اللَّـهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَـٰكِنَّ اللَّـهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّـهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [سوره انفال: آیه ۱۷]
(ای مؤمنان!) شما کافران را (با قوّت و قدرت خود در نبرد بدر) نکشتید، بلکه خدا (با پیروز نمودنتان بر آنان و افگندن هراس به دلهایشان) ایشان را کشت. و (ای پیغمبر! بدان گاه که مشتی خاک به طرف آنان پرتاب کردی و خاک به چشمان ایشان فرو رفت، در اصل) این تو نبودی که (خاک را به سوی آنان) پرتاب کردی (چرا که مشتی خاک از حیث کمیّت و کیفیّت آن توانائی را ندارد) بلکه خداوند (آن خاک را تکثیر و به سوی ایشان) پرتاب کرد (و به چشمان آنان رساند) تا بدین وسیله مؤمنان را خوب بیازماید (و با اعطاء خوبیها آزمایششان نماید). بیگمان خداوند شنوای (دعا و استغاثه‌ی مؤمنان بوده و از صدق و اخلاص ایشان) آگاه است.
۳. خداوند با معرفی خود از طریق اسماء حسنایش این حقیقت را برای انسانها آشکار نمود که ایشان دارای جمیع صفات کمال در حد بی‌نهایت است. که داشتن ایمان به این امر، باعث جلب اعتماد کامل انسان مؤمن به خداوند شده و همه‌ی نگرانی‌های ایشان را نسبت به وقوع امور ناخوشایند برطرف می‌کند.
وَلِلَّـهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ ۚ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ [سوره اعراف: آیه ۱۸۰]
خدا دارای زیباترین نامها است (که بر بهترین معانی و کاملترین صفات دلالت می‌نمایند. پس به هنگام ستایش یزدان و درخواست حاجات خویش از خدای سبحان) او را بدان نامها فریاد دارید و بخوانید، و به ترک کسانی بگوئید که در نامهای خدا به تحریف دست می‌یازند (و واژه‌هائی به کار می‌برند که از نظر لفظ یا معنی، منافی ذات یا صفات خدا است)، آنان کیفر کار خود را خواهند دید.
۴. خداوند، از انسان مؤمن توکل قرآنی را درخواست نموده که در سه رکن زیر خلاصه می‌شود:
الف) شناخت و بکارگیری اسباب بر طبق فرمان خداوند از طریق مراجعه به متخصصین علوم تجربی و انسانی و علوم وحیانی
أَلَم تَرَوا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم ما فِي السَّماواتِ وَما فِي الأَرضِ وَأَسبَغَ عَلَيكُم نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَباطِنَةً ۗ وَمِنَ النّاسِ مَن يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَلا هُدًى وَلا كِتابٍ مُنيرٍ [سوره لقمان: آیه ۲۰]
آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است مسخّر شما کرده است (و در مسیر منافع شما به حرکت انداخته است)، و نعمتهای خود را – چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن – بر شما گسترده و افزون ساخته است؟ برخی از مردم بدون هیچ گونه دانش و هدایت و کتاب روشن و روشنگری، درباره‌ی (شناخت و یکتائی) خدا راه ستیز و جدال را پیش می‌گیرند.
وَما أَرسَلنا مِن قَبلِكَ إِلّا رِجالًا نوحي إِلَيهِم ۚ فَاسأَلوا أَهلَ الذِّكرِ إِن كُنتُم لا تَعلَمونَ [سوره نحل: آیه ۴۳]
(مشرکان می‌گویند: می‌بایست خداوند فرشته‌ای را برای ابلاغ رسالت می‌فرستاد؛ نه تو را که فردی تهیدست و انسانی چون ما هستی. باید بدانند که) ما پیش از تو نیز جز مردانی را که بدیشان وحی فرستاده‌ایم، (به میان مردم) روانه نکرده‌ایم. پس (برای روشنگری) از آگاهان (از کتابهای آسمانی همچون تورات و انجیل) بپرسید، اگر (این را) نمی‌دانید (که پیغمبران همه انسان بوده‌اند نه فرشته).
ب) دعا نمودن برای تحقق نتایج اسباب به کار رفته و توحید افعالی
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ ۖ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ [سوره بقره: آیه ۱۸۶]
و هنگامی که بندگانم از تو درباره‌ی من بپرسند (که من نزدیکم یا دور. بگو:) من نزدیکم و دعای دعاکننده را هنگامی که مرا بخواند، پاسخ می‌گویم (و نیاز او را برآورده می‌سازم). پس آنان هم دعوت مرا (با ایمان و عباداتی همچون نماز و روزه و زکات) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند (و با نور ایمان به مقصد برسند).
ج) داشتن رضایت قلبی نسبت به نتایج خوشایند و ناخوشایند حاصله از جانب خداوند
قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّـهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا ۚ وَعَلَى اللَّـهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ [سوره توبه: آیه ۵۱]
بگو: هرگز چیزی (از خیر و شرّ) به ما نمی‌رسد، مگر چیزی که خدا برای ما مقدّر کرده باشد. (این است که نه در برابر خیر مغرور می‌شویم و نه در برابر شرّ به جزع و فزع می‌پردازیم، بلکه کاروبار خود را به خدا حواله می‌سازیم، و) او مولی و سرپرست ما است، و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند و بس.
ما أَصابَ مِن مُصيبَةٍ فِي الأَرضِ وَلا في أَنفُسِكُم إِلّا في كِتابٍ مِن قَبلِ أَن نَبرَأَها ۚ إِنَّ ذٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيرٌ ⭐️ لكَيلا تَأسَوا عَلىٰ ما فاتَكُم وَلا تَفرَحوا بِما آتاكُم ۗ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُختالٍ فَخورٍ [سوره حدید: آیات ۲۲ و ۲۳]
هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد، یا به شما دست نمی‌دهد، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما، در کتاب بزرگ و مهمّی (به نام لوح محفوظ، ثبت و ضبط) بوده است، و این کار برای خدا ساده و آسان است. ⭐️ این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است. خداوند هیچ شخص متکبّر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد.
۵. خداوند، مالک انسان و جهان آفرینش می‌باشد. و تنها ایشان حق تصرف بر آنها را دارد. بنابراین تصرفات خداوند بر زندگی انسان، حق مسلم خداوند است. چنان‌که همه‌ی ما این امر را پذیرفته که هر کس مالک چیزی باشد، می‌تواند به صلاحدید خویش بر روی آن تصرف نماید.
لِلَّـهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا فِيهِنَّ ۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [سوره مائده: آیه ۱۲۰]
حکومت آسمانها و زمین و آنچه در آنها است، از آن خدا است، و او بر هر چیزی توانا است.
۶. خداوند، از طریق دو کانال مختلف نسبت به رشد و کمال انسان اقدام می‌کند:
الف) امور خوشایند:
أَلَم تَرَوا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم ما فِي السَّماواتِ وَما فِي الأَرضِ وَأَسبَغَ عَلَيكُم نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَباطِنَةً ۗ وَمِنَ النّاسِ مَن يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَلا هُدًى وَلا كِتابٍ مُنيرٍ [سوره لقمان: آیه ۲۰]
آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است مسخّر شما کرده است (و در مسیر منافع شما به حرکت انداخته است)، و نعمتهای خود را – چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن – بر شما گسترده و افزون ساخته است؟ برخی از مردم بدون هیچ گونه دانش و هدایت و کتاب روشن و روشنگری، درباره‌ی (شناخت و یکتائی) خدا راه ستیز و جدال را پیش می‌گیرند.
ب) امور ناخوشایند:
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ [سوره بقره: آیه ۲۱۶]
جنگ بر شما واجب (کفائی) گشته است، و حال آن که (بنابه سرشت انسانی) از آن بیزارید، لیکن چه بسا چیزی را دوست نمی‌دارید و آن چیز برای شما نیک باشد، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید و آن چیز برای شما بد باشد، و خدا (به رموز کارها آشنا است و از جمله مصلحت شما را) می‌داند و شما (از اسرار امور بی‌خبرید و مصلحت خود را چنان که شاید و باید) نمی‌دانید.
۷. دلایل وقوع امور ناخوشایند و مصائب بر زندگی انسان به قرار زیر می‌باشد:
الف) به خاطر اینکه مصلحت انسان در بعضی از موارد تنها از طریق امور ناخوشایند، تأمین می‌شود.
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ [سوره بقره: آیه ۲۱۶]
جنگ بر شما واجب (کفائی) گشته است، و حال آن که (بنابه سرشت انسانی) از آن بیزارید، لیکن چه بسا چیزی را دوست نمی‌دارید و آن چیز برای شما نیک باشد، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید و آن چیز برای شما بد باشد، و خدا (به رموز کارها آشنا است و از جمله مصلحت شما را) می‌داند و شما (از اسرار امور بی‌خبرید و مصلحت خود را چنان که شاید و باید) نمی‌دانید.
ب) چون انسان برای ادای امتحان الهی خلق شده، تعداد اندکی از سوالات انسان از امور ناخوشایند و مصائب انتخاب می‌شوند. تا از این طریق شایسته‌سالاری صورت گیرد.
الَّذي خَلَقَ المَوتَ وَالحَياةَ لِيَبلُوَكُم أَيُّكُم أَحسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ العَزيزُ الغَفورُ [سوره ملک: آیه ۲]
همان کسی که مرگ و زندگی را پدید آورده است تا شما را بیازماید کدامتان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود. او چیره و توانا، و آمرزگار و بخشاینده است.
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ ⭐️ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ⭐️ أولَٰئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ [سوره بقره: آیات ۱۵۵ و ۱۵۶]
و قطعاً شما را با برخی از (امور همچون) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبود میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم، و مژده بده به بردباران. ⭐️ آن کسانی که هنگامی که بلائی بدانان می‌رسد، می‌گویند: ما از آنِ خدائیم و به سوی او بازمی‌گردیم. ⭐️ آنان (همان بردباران با ایمانی هستند که) الطاف و رحمت و احسان و مغفرت خدایشان شامل حال آنان می‌گردد، و مسلّماً ایشان راه‌یافتگان (به جاده‌ی حق و حقیقت و طریق خیر و سعادت) هستند.
ج) انسان برای حذف ناخالصی‌هایش بایستی از کانال مصائب و امور ناخوشایند عبور کند. چنان‌که در کارگاه طلاسازی از طریق ضربات سنگین و حرارت شدید، سنگ طلا را پالایش می‌کنند و طلای خالص را به دست می‌آورند.
أَحَسِبَ النّاسُ أَن يُترَكوا أَن يَقولوا آمَنّا وَهُم لا يُفتَنونَ ⭐️ ولَقَد فَتَنَّا الَّذينَ مِن قَبلِهِم ۖ فَلَيَعلَمَنَّ اللَّهُ الَّذينَ صَدَقوا وَلَيَعلَمَنَّ الكاذِبينَ [سوره عنکبوت: آیات ۲ و ۳]
آیا مردمان گمان برده‌اند همین که بگویند ایمان آورده‌ایم (و به یگانگی خدا و رسالت پیغمبر اقرار کرده‌ایم) به حال خود رها می‌شوند و ایشان (با تکالیف و وظائف و رنجها و سختیهائی که باید در راه آئین آسمانی تحمّل کرد) آزمایش نمی‌گردند؟! ⭐️ ما کسانی را که قبل از ایشان بوده‌اند (با انواع تکالیف و مشقّات و با اقسام نعمتها و محنتها) آزمایش کرده‌ایم، آخر باید خدا بداند چه کسانی راست می‌گویند، و چه کسانی دروغ می‌گویند.
د) تعدادی از مصائب و امور ناخوشایند انسان، محصول انجام گناهان مصرانه‌ی انسان است.
وَما أَصابَكُم مِن مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَت أَيديكُم وَيَعفو عَن كَثيرٍ [سوره شوری: آیه ۳۰]
آنچه از مصائب و بلا به شما می‌رسد، به خاطر کارهائی است که خود کرده‌اید. تازه خداوند از بسیاری (از کارهای شما) گذشت می‌کند (که شما از آنها توبه نموده‌اید و یا با کارهای نیک آنها را از نامه‌ی اعمال زدوده و پاک کرده‌اید).
ه) اکثریت مصائب و امور ناخوشایند موجود در میان افراد بشر حاصل اجرای مفاد مکاتب بشری می‌باشد.
ظَهَرَ الفَسادُ فِي البَرِّ وَالبَحرِ بِما كَسَبَت أَيدِي النّاسِ لِيُذيقَهُم بَعضَ الَّذي عَمِلوا لَعَلَّهُم يَرجِعونَ [سوره روم: آیه ۴۱]
(همیشه چنین بوده است که) تباهی و خرابی در دریا و خشکی به خاطر کارهائی پدیدار گشته است که مردمان انجام می‌داده‌اند. بدین وسیله خدا سزای برخی از کارهائی را که انسانها انجام می‌دهند بدیشان می‌چشاند تا این که آنان (بیدار شوند و از دست یازیدن به معاصی) برگردند.
۸. خداوند بر مبنای رحمت واسعه و وجود ضعف در انسان چنین مقرر نموده که نتایج اسباب به کار رفته از جانب انسان تا حدود ۹۸٪ واقع شوند. و تنها در حدود ۲٪ زندگی انسان، برابر مصالح پنجگانه‌ی مذکور در بند ۷ بر خلاف خواسته‌ی انسان واقع شوند. که این‌ها نیز حکیمانه است. خصوصاً بندهای ۱ تا ۳ کاملاً بجاست. و موارد ۴ و ۵ نیز به خاطر حفظ ازادی انسانها در دایره‌ی کار خداوند، لازم و شایسته است. گرچه این گونه امور در دایره‌ی کار انسان، غیر حکیمانه و نارواست و بایستی همه‌ی تلاش‌ها را در راستای حذف آنها به کار گرفت.
أَلَم تَرَوا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم ما فِي السَّماواتِ وَما فِي الأَرضِ وَأَسبَغَ عَلَيكُم نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَباطِنَةً ۗ وَمِنَ النّاسِ مَن يُجادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَلا هُدًى وَلا كِتابٍ مُنيرٍ [سوره لقمان: آیه ۲۰]
آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را که در آسمانها و زمین است مسخّر شما کرده است (و در مسیر منافع شما به حرکت انداخته است)، و نعمتهای خود را – چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن – بر شما گسترده و افزون ساخته است؟ برخی از مردم بدون هیچ گونه دانش و هدایت و کتاب روشن و روشنگری، درباره‌ی (شناخت و یکتائی) خدا راه ستیز و جدال را پیش می‌گیرند.
۹. هم خداوند برای اداره‌ی سعادت‌مند زندگی انسان طراحی نموده و هم انسان نیز برای کسب رشد خویش برنامه‌ریزی و طراحی می‌کند. با این تفاوت که به خاطر وجود جمیع صفات کمال در خداوند، نهایتاً طرح ایشان بر زندگی انسان حاکم و اعمال می‌شود. بنابراین ما بایستی بعد از بکارگیری اسباب و دعا، نتایج آنها را به خداوند بی‌نهایت علیم، حکیم و رحیم بسپاریم. و از ته دل نسبت به وقوع آنها راضی باشیم. حال فرقی ندارد اینکه امور واقعه مطابق میل ما باشد یا نه.
وَما تَشاءونَ إِلّا أَن يَشاءَ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليمًا حَكيمًا [سوره انسان: آیه ۳۰]
شما نمی‌توانید بخواهید، مگر این که خدا بخواهد. بیگمان خداوند بس آگاه و کاربجا است.
وَلا تَقولَنَّ لِشَيءٍ إِنّي فاعِلٌ ذٰلِكَ غَدًا [سوره کهف: آیه ۲۳]
درباره‌ی هیچ چیز (بدون مقترن کردنِ سخن به مشیّت خدا) مگو که فردا آن را انجام می‌دهم.
۱۰. منشأ همه‌ی نگرانی‌های ما به نتایج اسباب بر می‌گردد. و این کار نیز در دایره‌ی توان و وظایف ما نبوده و تنها در اختیار خداوند است. بنابراین ما بایستی این امر را بدانیم که هرگز نمی‌توانیم نقش خداوند را اجرا کنیم. و تنها امورات مربوط به دایره‌ی کار خویش (بکارگیری اسباب و دعا) را در اختیار داریم. پس بیایید همگی از خداوندی کردن در زندگی خویش دست بردار شویم. زیرا نه قادر به انجام این کار بوده و نه به ما اجازه‌ی انجام چنین کاری را می‌دهند.
ما أَصابَ مِن مُصيبَةٍ فِي الأَرضِ وَلا في أَنفُسِكُم إِلّا في كِتابٍ مِن قَبلِ أَن نَبرَأَها ۚ إِنَّ ذٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيرٌ ⭐️ لكَيلا تَأسَوا عَلىٰ ما فاتَكُم وَلا تَفرَحوا بِما آتاكُم ۗ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُختالٍ فَخورٍ [سوره حدید: آیات ۲۲ و ۲۳]
هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد، یا به شما دست نمی‌دهد، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما، در کتاب بزرگ و مهمّی (به نام لوح محفوظ، ثبت و ضبط) بوده است، و این کار برای خدا ساده و آسان است. ⭐️ این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است. خداوند هیچ شخص متکبّر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد.
۱۱. در مورد مرگ خود و عزیزان باید این حقیقت را خاطر نشان نمود که ما در حیات دنیا امتحان دهنده و مسافر بوده و به صورت موقت در اینجا باقی مانده و جایگاه ابدی ما بعد از مرگ و در جهان آخرت می‌باشد. بنابراین هر یک از ما بعد از پاسخ‌گویی به آخرین سوالات و پایان اجل مسمی، با واقعه‌ی مرگ ملاقات خواهیم نمود. و در صورت وجود ایمان و عمل صالح در بهشت جاودان مملو از نعمات مادی و معنوی مستقر خواهیم شد. که برای چنین کسانی شیون و زاری روا نیست. اما واقعاً برای کسانی که بعد از روشنگری، برای ملاقات چنین روزی عمداً خود را آماده ننموده، وجود ترس و غم طبیعی است.
الَّذي خَلَقَ المَوتَ وَالحَياةَ لِيَبلُوَكُم أَيُّكُم أَحسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ العَزيزُ الغَفورُ [سوره ملک: آیه ۲]
همان کسی که مرگ و زندگی را پدید آورده است تا شما را بیازماید کدامتان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود. او چیره و توانا، و آمرزگار و بخشاینده است.
وَلَو يُؤاخِذُ اللَّهُ النّاسَ بِظُلمِهِم ما تَرَكَ عَلَيها مِن دابَّةٍ وَلٰكِن يُؤَخِّرُهُم إِلىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ۖ فَإِذا جاءَ أَجَلُهُم لا يَستَأخِرونَ ساعَةً ۖ وَلا يَستَقدِمونَ [سوره نحل: آیه ۶۱]
اگر خداوند مردمان را به سبب ستمشان (هرچه زودتر به عقاب و عذاب آن) کیفر می‌داد، بر روی زمین جنبنده‌ای (انسان نام) باقی نمی‌گذاشت، ولیکن آنان را تا مدّت معیّن (که زمان فرا رسیدن مرگ ایشان است) مهلت می‌دهد، و هنگامی که اجل آنان سر رسید نه لحظه‌ای (آن را) پس می‌اندازند و نه (لحظه‌ای آن را) پیش می‌اندازند.
مَن عَمِلَ صالِحًا مِن ذَكَرٍ أَو أُنثىٰ وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجزِيَنَّهُم أَجرَهُم بِأَحسَنِ ما كانوا يَعمَلونَ [سوره نحل: آیه ۹۷]
هرکس چه زن و چه مرد کار شایسته انجام دهد و مؤمن باشد، بدو (در این دنیا) زندگی پاکیزه و خوشایندی می‌بخشیم و (در آن دنیا) پاداش (کارهای خوب و متوسّط و عالی) آنان را بر طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد.
وَأَصحابُ الشِّمالِ ما أَصحابُ الشِّمالِ ⭐️ في سَمومٍ وَحَميمٍ [سوره واقعه: آیات ۴۱ و ۴۲]
سمت چپیها! چه سمت چپیهائی؟! (بدا به حالشان!). ⭐️ آنان در میان شعله‌های آتش و آب جوشان بسر خواهند برد!
قُل إِنَّ المَوتَ الَّذي تَفِرّونَ مِنهُ فَإِنَّهُ مُلاقيكُم ۖ ثُمَّ تُرَدّونَ إِلىٰ عالِمِ الغَيبِ وَالشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلونَ [سوره جمعه: آیه ۸]
بگو: قطعاً مرگی که از آن می‌گریزید، سرانجام با شما رویاروی می‌گردد و شما را درمی‌یابد، بعد از آن به سوی کسی برگردانده می‌شوید که از پنهان و آشکار آگاه است، و شما را از آنچه کرده‌اید باخبر می‌گرداند.
۱۲. شرط اصلی ایمان دینی این است که بعد از شناخت حقانیت دین خدا به تدریج از همه‌ی اضطرابات زندگی رها شده و به آرامش لازم رسیده و در ضمن، امنیت و آرامش دیگران را نیز تأمین نمود. و تنها در این صورت است که در زمره‌ی مؤمنین واقعی محسوب خواهیم شد. بنابراین در صورتی که ما نیز همچون بی‌باوران دارای قلق و استرس بوده، هیچ‌گونه تفاوتی با آنها نخواهیم داشت. و در این حالت، نباید مدعی وجود ایمان دینی شد. چون دین خداوند برای تأمین آرامش انسان نازل شده است.
الَّذينَ آمَنوا وَتَطمَئِنُّ قُلوبُهُم بِذِكرِ اللَّهِ ۗ أَلا بِذِكرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلوبُ [سوره رعد: آیه ۲۸]
آن کسانی که ایمان می‌آورند و دلهایشان با یاد خدا سکون و آرامش پیدا می‌کند. هان! دلها با یاد خدا آرام می‌گیرند (و از تذکّر عظمت و قدرت خدا و انجام عبادت و کسب رضای یزدان اطمینان پیدا می‌کنند).
قُل لَّن يُصِيبَنَا إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّـهُ لَنَا هُوَ مَوْلَانَا ۚ وَعَلَى اللَّـهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ [سوره توبه: آیه ۵۱]
بگو: هرگز چیزی (از خیر و شرّ) به ما نمی‌رسد، مگر چیزی که خدا برای ما مقدّر کرده باشد. (این است که نه در برابر خیر مغرور می‌شویم و نه در برابر شرّ به جزع و فزع می‌پردازیم، بلکه کاروبار خود را به خدا حواله می‌سازیم، و) او مولی و سرپرست ما است، و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند و بس.
۱۳. مهم‌ترین کاری که بعد از اعمال قواعد فوق لازم است، تنظیم منطقی و واقعی انتظارات زندگی است. به این ترتیب که انتظارات زندگی انسان دارای حالات زیر است:
الف) داشتن انتظارات از زندگی در حد بالاتر از واقع
ب) داشتن انتظارات از زندگی در حد واقع
ج) داشتن انتظارات از زندگی در حد کمتر از واقع
انسانها در این رابطه به طور معمول انتظاراتشان را از مورد اول (الف) آغاز نموده و در صورتی که عملاً خواهان تنظیم آنها باشند، کار خویش را با مورد دوم (ب) ادامه داده و در نهایت به مورد سوم (ج) منتقل خواهند شد. به عبارت دیگر در مورد بند اول غالباً انسانها ناکام و ناموفق خواهند بود. اما سعادت انسان وقتی آغاز می‌شود که انتظارات خویش را با عالم واقع تنظیم نموده و در نهایت با ورود به مرحله‌ی نهایی (کمتر از واقع) حیات بهشتی انسان آغاز می‌شود. زیرا در این حالت، هرگز انسان با ناکامی‌های زندگی روبرو نشده و همیشه و در هر حال موفق و کامرواست.
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ [سوره بلد: آیه ۴]
ما آدمی را برای رنج و محنت آفریده‌ایم (نه برای راحت و آسایش).
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ ⭐️ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ⭐️ أولَٰئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ [سوره بقره: آیات ۱۵۵ و ۱۵۶]
و قطعاً شما را با برخی از (امور همچون) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبود میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم، و مژده بده به بردباران. ⭐️ آن کسانی که هنگامی که بلائی بدانان می‌رسد، می‌گویند: ما از آنِ خدائیم و به سوی او بازمی‌گردیم. ⭐️ آنان (همان بردباران با ایمانی هستند که) الطاف و رحمت و احسان و مغفرت خدایشان شامل حال آنان می‌گردد، و مسلّماً ایشان راه‌یافتگان (به جاده‌ی حق و حقیقت و طریق خیر و سعادت) هستند.
كُلُّ نَفسٍ ذائِقَةُ المَوتِ ۗ وَنَبلوكُم بِالشَّرِّ وَالخَيرِ فِتنَةً ۖ وَإِلَينا تُرجَعونَ [سوره انبیاء: آیه ۳۵]
هر کسی مزه‌ی مرگ را می‌چشد (و قطعاً می‌میرد، اعم از پیغمبر و غیر پیغمبر. چرا که زنده‌ی جاوید تنها خدا است و بس). ما شما را با سود و زیان و بدیها و خوبیها (در زندگی دنیا) کاملاً می‌آزمائیم، و سرانجام به سوی ما برگردانده می‌شوید (و جزا و سزای اعمال خود را دریافت می‌دارید).
۱۴. با توجه به اینکه هدف آفرینش انسان خلافت و جانشینی خداوند بر روی زمین است و با کمال تأسف اکثریت انسانها به این وظیفه‌ی سعادت‌بخش تن نمی‌دهند، ناملایماتی در زندگی انسانها روی می‌دهد که موجب عدم رضایت از زندگی برای انسانها می‌شود. که در این مورد بایستی حق آزادی انسانها در زمینه‌ی انتخاب حق و باطل و خیر و شر را حفظ نمود و در ضمن برای اصلاح وضع ناهنجار فعلی، بایستی همه‌ی تلاش‌های‌مان را صرف نموده و بیشتر از این توقع نداشته باشیم. پس به صورت انفرادی می‌توان وظیفه‌ی خلافت خدایی را انجام داد و در سایه‌ی آن زندگی آرام‌بخشی را تجربه نمود. اما اینکه سایر انسانها در این امر مبارک شرکت نمی‌کنند، نباید ما را دچار آشفتگی نماید. با این وجود این را باید دانست که قطعاً خداوند در آخر زندگی انسان بر روی زمین خلافت خویش بر روی زمین را تحقق می‌بخشد. زیرا انسانها در این حالت، همه‌ی اندیشه‌های بشری را امتحان نموده و نسبت به توانایی آنها در راستای سعادت‌بخشی زندگی انسان مأیوس شده‌اند.
وَنُريدُ أَن نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ استُضعِفوا فِي الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةً وَنَجعَلَهُمُ الوارِثينَ [سوره قصص: آیه ۵]
ما می‌خواستیم که به ضعیفان و ناتوانان تفضّل نمائیم و ایشان را پیشوایان و وارثان (حکومت و قدرت) سازیم.
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىٰ لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [سوره بقره: آیه ۲۵۶]
اجبار و اکراهی در (قبول) دین نیست، چرا که هدایت و کمال از گمراهی و ضلال مشخّص شده است، بنابراین کسی که از طاغوت (شیطان و بتها و معبودهای پوشالی و هر موجودی که بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف کند) نافرمانی کند و به خدا ایمان بیاورد، به محکم‌ترین دستاویز درآویخته است (و او را از سقوط و هلاکت می‌رهاند و) اصلاً گسستن ندارد. و خداوند شنوا و دانا است (و سخنان پنهان و آشکار مردمان را می‌شنود و از کردار کوچک و بزرگ همگان آگاهی دارد).
إِنّا هَدَيناهُ السَّبيلَ إِمّا شاكِرًا وَإِمّا كَفورًا [سوره انسان: آیه ۳]
ما راه را بدو نموده‌ایم، چه او سپاسگزار باشد یا بسیار ناسپاس.
ظَهَرَ الفَسادُ فِي البَرِّ وَالبَحرِ بِما كَسَبَت أَيدِي النّاسِ لِيُذيقَهُم بَعضَ الَّذي عَمِلوا لَعَلَّهُم يَرجِعونَ [سوره روم: آیه ۴۱]
(همیشه چنین بوده است که) تباهی و خرابی در دریا و خشکی به خاطر کارهائی پدیدار گشته است که مردمان انجام می‌داده‌اند. بدین وسیله خدا سزای برخی از کارهائی را که انسانها انجام می‌دهند بدیشان می‌چشاند تا این که آنان (بیدار شوند و از دست یازیدن به معاصی) برگردند.
برادر کوچک شما محمد حامدی
