سفری به پیرانشهر و هنگ آباد

✍️ سید محمد امین واژی

روز جمعه هفتم مردادماه، همراه جمعی از دوستان جهت دیدار با چند ماموستای عالیقدر راهی پیرانشهر . سفرمان را از مسیر مهاباد پسوه آغاز کردیم. در مسیر در کنار جویباری که از مقابل روستای سرسبز «لیک بن» می گذشت، سفره ساده ای برای صبحانه پهن کردیم و پس از آن با ادای صلاة الضحی، به مسیر خود ادامه دادیدم. در راه ماموستا «شفیع شافعی فر» با صدای زیبا و دلنشین خود چند سرود خوش¬مضمون برایمان خواند. فاصله «حاجی غلده» تا «پسوه» علی رغم سرازیری و شیب تند؛ بسیار پرچاله است. تصمیم گرفتیم از جاده تازه احداث شده ی «خورنج» به پسوه به مسیر خود ادامه دهیم، اگر چه فاصله¬اش بیشتر بود ولی صاف تر و کمتر شیب داشت. ساعت 9و نیم به مدرسه صلاح الدین ایوبی پیرانشهر رسیدیم. ملا مبین واژی را همراه خود برداشتیم. برنامه¬مان را با دیدارهای کوتاه و متعدد تنظیم کردیم.
ابتدا به منزل حاج ملا «عارف پریور» که همراه همسر گرامیش از سفر حج برگشته بود رفیتیم. ایشان در اصل اهل روستای «که ڵاسَی مرگَوَر» اشنویه و بادینی گویش است. حال چند سالی است در مسجد بلال حبشی پیرانشهر امام جماعت است. زمانی حاج ماموستا ملا احمد سلیمی امام جماعت و مدرس این مسجد تازه ساخت بود. پس از عرض تبریک و خیر مقدم خدمت جناب حاجی ماموستا، مدتی در محضر ایشان بودیم و سپس اجازه مرخصی خواستیم. علی‌رغم اصرار ایشان برای صرف نهار، عذرخواهی نموده که باید به دوستان دیگر هم سر بزنیم.

سپس برای دیدار به خدمت حاج ماموستا ملا «جعفر پروینی» امام جماعت مسجد النبی(حاج شفیع) رسیدیم. امام جماعت قبلی این مسجد، مرحوم پدرم «حاج ملا سید محمد واژی» بود. این کوچه که خانه ماموستا در آن واقع است لبریز از خاطرات دوران دانش آموزی و طلبگی این جانب بود. آن زمان خانه ها کهنه و قدیمی و ساده بود. اما حالا آن کوچه، بدل به معبری تجاری و نیمه مسکونی شده، که خود بیانگر رونق اقتصادی در این شهرستان است. پس از روبوسی و خیر مقدم و سخن از حال و احوال حج؛ راننده ماشین ما کاک ناصر(شورش) زارعی از جناب ماموستا خواست اگر اجازه فرماید چند عکس یادگاری بگیریم که ایشان با گشاده رویی پذیرفتند. سپس از خدمت ایشان مرخص شدیم.
ادامه سفرمان دیدار با ماموستا ملا «یونس نوخواه» بود. ضمن دعای خیر برای ایشان و آرزوی طول عمر، امیدواریم این ماموستای جوان کە یکی از مدرسین مدرسە صلاح الدین ایوبی و از نخبگان ورزش «گلایدر» در ایران است به عرصه ورزش و به عرصه دعوت و تبلیغ برگردد.

از همان جا به دیدار حاج ماموستا ملا «محمد امین عبدالله زاده» مسئول مرکز بزرگ اشنویه رفتیم. ایشان که روحانی کاروان مهاباد بوده اند، فرمودند 15 نوبت است که شرفیاب حضور در کاروان حاجیان می باشم. و در ادامه فرمودند قرار است دولت مدرسه آموزشی مناسک و مراسم حج را در استان و به احتمال زیاد در شهرستان مهاباد دایر کند.
تا اینجا دیدارمان با روحانیون بود که به انجام رسید. بعد از خداحافظی از پیرانشهر خارج شده و همراه ماموستا ملا «خالد حیدرنیا» و دوستان دیگر راهی روستای «هنگ آباد» شدیم. سالها بود که این روستا را ندیده بودم. دقیق تر که بگویم، حدوداً از سال 1366. از دوران دانش آموزی، از طریق کاک «علی تشارکی» و کاک «ابراهیم باوندی» با نام این روستا آشنا بودم. در دوران طلبگی، یعنی سال ۱۳۶۶، زمانی که ماموستا ملا «کریم آذریون» آنجا تشریف داشتند جهت دیدار طلاب به آنجا رفتم. روستا یک دنیا با آن زمان فرق کرده بود. این روستا در دهستان منگور غربی قرار داشته و بر اساس سرشماری سال 1385 جمعیت آن 807 نفر و 150 خانوار است بود. امام جمعه و جماعت فعلی روستا ماموستا ملا «عبدالله احمدی» می باشد ایشان قبلا در روستاهای «نێوژ»، «واوان» سردشت و «حمزه آباد» مهاباد امام جمعه و جماعت بود. برای نماز جمعه در مسجد حضور پیدا کردیم. فضای مسجد 250متر(12در20) بود. در این فصل کار، بیش از چهار صف و نیم حضور داشتند که حدود 100نفر بودند، جای بسی خوشحالی بود که حضور جوانان چشمگیر بود. موضوع خطبه ماموستا داشتن فرزند صالح بود. ماموستا با بیانی روان و بدون تکلف و با مثال های ساده و همچنین تطبیق آن با مسائل روز خطبه را ارائه می داد. ماموستایان ما هنوز نتوانسته اند از این قالب سنتی بدرآمده و بتوانند با مخاطب ارتباط برقرار کنند ولی ماموستا احمدی در این زمیته موفق عمل کرده و همچنین در ارتباط اجتماعی هم توانا است. نزدیک به ده ماهی می باشد در این روستا در کسوت امام جمعه و جماعت خدمت می کند.

در حیاط مسجد با جمعی از ریش سفیدان در زمینه پیشینه این روستا و شخصیت های آن گفتکوی صمیمانه داشتیم. پیرمردی هشتاد سال، کدخدا «رسول حسن نژاد»(رسول گولاوی) ضمن بستن سیگار قدری با من صحبت کرد. همچنین «احمد جهان آرا» مشهور صوفی رسول 70 ساله و کاک لقمان آذریون (حسن محمود شَلَه).

ماموستایانی که در طول ٨۰ ساله کویخا رسول به یاد دارند اشاره کردند ولی برای اطمینان بیشتر با حاج ماموستا ملا عبدالقار محمدزاده ارتباط برقرار کردم و از ایشان جویای نام ماموستایانی که در این روستا امام جماعت و مدرس بوده اند، شدم که:
1- ملا حسن محمدی ۲- ملا عبدالله پَرامی۳- حاج ملا عمر نوبختی(مدرس) ۴- حاج ملا حسین عززیزی(مدرس) ۵ – ملا محمد دمّا ۶- ملا مصطفی عبدالصمد(مدرس) ۷- حاج ملا عبدالکریم آذرین(مدرس) ۸ – حاج ملا حسن محمدی کَوپَر(مدرس) ۹- ملا یوسف عزیز پور۱۰- ملا محمد پاداش ۱۱- ملا قادر عباسی ۱۲- حاج ملا قادر محمدزاده(مدرس) ۱۳- ملا خضر مقدادی 14- ملا احمد صوفی قادری 15- ملا ابراهیم مهرابیان 16- ملا عبدالله احمدی.
ماموستا محمد زاده در ادامه توضیح دادند که قدمت روستا به حدود پانصد سال قبل بر می گردد. خانوادهای قدیمی هنگ آباد؛ عبارتند از: 1ـ خانواده حسن حَمَه دُۆک ( محمد زاده،خباب،حفا، آذریون، ابراهیمی فر، تفاخر، بامشاد، اسیر غم) که اهل سخاوت بودند. 2- حاج رحمان و حاج عزیز(بوکانی، به مکانی). 3-حاج فقه رسول(پرامن). از شخصیت های مطرح و قدیمی آن می توان اشاره کرد به: 1- حاجی کاکه سوار(شرفکندی) محبوب و شوخ طبع بوده است. 2- مام قرنی(ابراهیمی نیا) 3- کاک خضر(محمدزاده اقدم) 4- گل آقا فرزند کاک خضر( محمد زاده اقدم).که محبوب هنگ آباد و منطقه بوده. شخصی متنفذ و با شهادمت بوده. همیشه در منازعات و کشمکش ها از مظلوم دفاع کرده. و آثار باستانی و تاریخی روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- میره زین 2- قه لاتی شَختان(قەڵاتی شەختان) 3- خری قه لات (خڕێ قەڵات).

بعد از ظهر برای آب تنی به رودخانه «زاب» و در زبان محلی مشهور به «که لوی – زی» رفتیم. یکی از دوستان آشنایی چندانی با شنا نداشت، نزدیک بود دچار حادثه شود که خدا را شکر به خیر گذشت. عصر به پیرانشهر برگشتیم، اطراف پل «بادین آباد» مملو از جمعیت بود که برای استراحت به آنجا آمده بودند. دشت پیران و منگور غربی و شرقی پیرانشهر با دهه 60 و سالهای 70، – سال 1366 در روستای «کانی اشکوت» نزدیک بادین آباد طلبه بود حتی زمانی که پل آهنی آن بر اثر عبور کامیون 18 چرخ دو نیمه شد در آنجا طلبه بودم..- بسیار فرق کرده آن وقت کمتر با باغات و مناظر طبیعی روبرو می شدیم و یا بهتر است بگویم این مناطق کمتر شناخته شده بودند. اما هم اکنون این شهر جدید، تبدیل به قطب اقتصادی، تجاری و گردشگری شده است. آنچه جای تاسف بود علی رغم ثروت زیاد در این شهرستان کمتر با شرکت و کارخانه و زیرساخت های صنعتی و تولیدی روبرو می شوید.
برخی از مناظر طبیعی و گردشگری آن: 1- سنگهای عظیم الجثه خورنج2- آبشار خرپاپ 3- 157 تپه باستانی و تاریخی 4- پِردانان 5- کانی لوسه. این امر شهر را به مکانی برای دیدار گردشگران تبدیل کرده است.
امیدوارم دولت و بزرگان قوم بیشتر به این منطقه اهمیت دهند.

۱۵مرداد ۱۴۰۱خورشیدی
٨ محرم ۱۴۴۴قمری
۶ اوت ۲۰۲۲میلادی