گفتگویی صمیمی با علامه فقید مامۆستا محمد بەردەڕەشی

مصاحبه ای با علامه استاد برده ره شی

خوانندگان گرامی سلام علیکم
مطلبی را که پیش رو دارید مصاحبه ای است که حدود ۹ سال قبل ، برادر ارجمند و گرامی جناب آقای کاک سوران حسینی با مرحوم مغفور جناب حاج ماموستا محمد عزیزی برده ره شی رحمه الله برای ویژه نامه ی نوروز انجام داده است. اما بخاطر مشکلاتی که پیش آمد ، این مصاحبه همچنان به عنوان امانتی نزد کاک سوران حسینی بوده و روی شبکه های اجتماعی و سایتهای رسمی را به خود ندید. تا عاقبت چندی قبل خواست خدا بر این بود که بنده برای سالروز وفات ایشان در صدد گردآوری مطالبی از دوستان در مورد شخصیت علامه ی برده ره شی بودم و آقای حسینی این مصاحبه را برایم فرستاد و بنده با تصرفاتی با رعایت امانت آن را تقدیم دوستداران علم و دین و عاشقان و شاگردان ماموستا محمد عزیزی می نمایم.

سوال ۱
جناب ماموستا لطفا خود را به خوانندگان معرفی بفرمایید.
مامۆستا محمد بەردەڕەشی: پیش از هر چیز بر خود لازم می دانم که از دست اندر کاران این ویژه نامه تشکر کنم که زحمات غیر قابل وصفی را برای معرفی کردن بهتر و بیشتر منطقه ی خود متحمل شده و قبول زحمت فرموده اند.و با وجود عدم لیاقت ذاتی ، بنده را سرافراز نموده و برای ارائه ی این مصاحبه و نظرات و پیشنهادات در زمینه های مختلف ملی و مذهبی اقدام نموده اند.
تشکر ویژه را تقدیم کاک سوران حسینی داشته و توفیق همه دلسوزان دین و ملت را در خدمت به آرمانهایشان از خداوند متعال خواستارم.
اینجانب محمد عزیزی در سال ۱۳۱۵ در روستای برده ره ش متولد شده و پدرم ملا عبدالقادر برده ره شی بانه ای ، فرزند ملا اسماعیل ذربنه ای که در دوره ی سلطنت نادر شاه افشار زیسته و دارای جایگاه و مکانت ویژه ای بوده ، به حدی که نادر شاه با وی ملاقات و گفتگو داشته و ایشان را برای پاره ای مذاکرات مذهبی به دشت مغان دعوت نموده است.
بنده در دوران بچگی به تحصیل علوم دینی علاقه مند بوده و عاقبت همچون سایر همقطاران این عرصه راهی حجره های کردستان شده و بعد از سالیان دراز و سیر و سفر به نقاط مختلف کردستان فارغ التحصیل شده و از سال ۱۳۳۸ تا الان (۱۳۸۸) در زادگاهم به وظیفه ی مقدس تدریس و امامت مشغول هستم.

سوال ۲
تاریخچه ای ایجاد حجره ی برده ره ش به چه زمانی بر می گردد؟

مامۆستا محمد بەردەڕەشی : پدرم از بزرگان زمان خود بوده و ماموستا عبدالکریم مدرس رحمه الله در کتاب “علما ونا فی خدمه العلم والدین” نام وی را به ملا قادر سماقانی ثبت نموده است و این حجره از طرف مرحوم پدرم و با توصیه ی یکی از مجازان ممتازش به نام ماموستا شیخ عمر ابن قره داغی اهل سلیمانیه تاسیس شده است.

سوال ۳
از خانواده های معتبر و معروفی که در ایجاد مدارس علوم دینی در منطقه ی بانه و حجره ی برده ره ش نقش مثبت و سازنده داشته اند ، چند نمونه را نام ببرید؟

مامۆستا محمد بەردەڕەشی :اهل منطقه ی بانه علی رغم مشکلات اقتصادی که داشته اند ، ایمان و سخاوت آنان به حدی بوده که هرگز در کارهای نیک و خداپسندانه و علی الخصوص کمک به طلبه و حجره ها کوتاهی نکرده اند و حتی الان هم که مردم در دنیاداری در حال رقابت هستند و زیاد به مادیات وابسته اند اما مردم کمک به حجره ها را به عنوان یک سنت حسنه و یا یک واجب دینی تلقی کرده اند و یاور و دلسوز ما بوده اند. و کسانیکه در منطقه ی بانه نام نیکی را در این زمینه ثبت نموده اند، می توان به حاج نادر حسین خان نمشیر و قادر خان آرمرده را می توان نام برد.

سوال۴
به غیر از حجره ی حضرتعالی طلاب علوم دینی در گذشته از چه حجره های دیگری زانوی تلمذ زده اند؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : از مدارس مشهوری که عالمان برجسته داشته و از اعلی و اقصی نقاط کردستان طلبه هایی برای کسب علم فرسخ ها را پیموده اند می توان به حجره های نمشیر، شوی ، آرمرده ، مزره لان ، بلکه ، صدبار ، ساوان ، نژو و در شهرستان بانه حجره ی مسجد ماموستا شیخ صالح برزنجی و مسجد جامع و مسجدسید و …. را ذکر کرد.

سوال ۵
از جمله علومی را که در حجره ی شما تدریس شده اند، نام ببرید؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : در این حجره علوم مختلفی همچون نحو ، صرف، فلسفه و منطق ، بلاغه و فقه ، تفسیر و حدیث ، اصول الفقه و ….تدریس شده است .

سوال ۶
تاکنون چند نفر از طلاب در خدمت شما فارغ التحصیل شده و اجازه ی افتاء و تدریس را دریافت نمو ده اند؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : با وحود اینکه خود را شایسته ی مقام استادی و مجیز بودن ندانسته ام اما همواره لطف پروردگار و حسن ظن مردم شامل حال ما بوده و طلبه هایی از نقاط مختلف به مدرسه ی ما آمده اند . تعداد کسانی که در این حجره فارغ التحصیل شده اند حدود نود نفر هستند که الحمد لله اکثر شان افرادی خوش نام و محبوب بوده و در مساجد به امر امامت و تدریس مشغولند.و متاسفانه عده ی محدودی هم از این رسالت مقدس شانه خالی کرده و شغل آزاد دارند.

حاجی ماموستا و یکی از طلبه های وقت به رده ره ش 

سوال۷
جنابعالی به غیر از امر تدریس و امامت ، تالیفاتی هم دارید، دوست داریم در این مورد برای خوانندگان ما توضیحاتی بفرمایید؟

مامۆستا محمد بەردەڕەشی : نظر به اینکه در ابتدا بخاطر فقر و تنگدستی به جز چند کتاب که از مرحوم پدرم به ارث به من رسیده و یا در دوران طلبگی خریده بودم ، منابع دیگری در دست نداشتم .و بیشتر اوقاتم پس از تدریس حجره به کارهای روزمره مشغول بوده ام .بنابراین امکان مطالعه ی زیاد و تحقیقات گسترده برایم ممکن نبوده است . ولی با وجود این موانع گاهگاهی مطالبی را با سه زبان کردی، فارسی و عربی نوشته ام که از جمله می توان به کتاب کردار گردگار یا قضا و قدر، ثلاث رسائل ، توتن کیشان ناره وایه ، رساله مفتاح الاجتماع والافتراق و بعضی اشعار کردی به نام سی په ره… اشاره کرد.

سوال ۸
جنابعالی در چه علومی عموما تدریس مداوم داشته و و خودتان را متخصص در چه علمی در حجره معرفی می نمایید ؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : همانطور که قبلا به عرض رسید ، تدریس عالمان دینی در کردستان در زمینه های مختلف و بر حسب اراده و خواسته ی طلاب است .
عموما ما همه ی علوم دینی را در این حجره تدریس کرده ایم . ولی اکثرا طلاب در علوم عالی خواهان خواندن در این حجره هستند و گاها اگر طلبه ای در سطح پایین به این حجره آمده باشد پیش مستعدها درس خوانده است.

سوال ۹
عموم مردم منطقه و عالمان دینی همجوار شما را به عنوان یک شخصیت دینی و صاحب نظر قبول دارند و به نحوی آراء و نظراتت را تا حدی فصل الخطاب و حجت می پندارند. پس با توجه به آشفتگی و تشتت آراء در شرایط کنونی و تشکیل نهادها و مکاتب فکری مختلف و احزاب و جریانهای دینی و افراط و تفریطهایی که در این زمینه مشهود است در صورت صلاحدید پیشنهادات خود را در مورد تکلیف شرعی عمومی و در محدوده ی واحبات در رابطه با امور روزمره و کسب و کار و مشاغل خود و چگونگی برخورد مردم با این جریانات بیان فرمایید؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : همانطور که در دنیای سیاست و اقتصاد وغیره دانشمندان و صاحب نظران اختلاف دارند در فکر و فقه اسلامی هم اختلاف چیزی کاملا ملموس و مشهود است. اما خوشبختانه اختلاف ما در فروع و جزئیات و چگونگی مقابله با بدعتها ست نه در اصول و کلیات .
البته در موردمبارزه با بدعت برخی از ماموستاهایی که در اوایل امر دعوت هستند در این مقوله تا حدی راه افراط را در پیش گرفته و در راه مبارزه با بدعت و بدعت گذران تند عمل کرده اند و تاحدی زمینه ی تفرق را در میان طیف های جامعه فراهم نموده اند.
وفتاوایی ناسازگار با منطقه و عرف عامه ی مردم داده و با عجله و شتاب زدگی عمل کرده اند. که این کار درستی نبوده و باید از آن حذر داشت و چون مردم منطقه ی ما عموما شافعی مذهب هستند ، نباید خارج از این مذهب مگر در موارد ضروری و اضطراری فتوا داد. و باید روحیه ی تفرق را از بین برده و همه متحد بوده و از یکدیگر صرفنظر کرده و یکدیگر را تخطئه نکنیم و برای یکدیگر معذرت بیاوریم و از خدا بخواهیم که همه ی ما را به حق و حقیقت برساند و از رای و نظرات شخصی پرهیز نموده و پیرو احسن اقوال باشیم .

سوال۱۰
اگر ممکن است توضیحاتی را در رابطه ی مسیولیت متقابل مردم و علماء و حفط ارتباط خود را مراکز دینی اعم از مسجد و حجره ها بیان بفرمایید؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : دیر زمانی است که مخالفان اسلام به شیوه های مختلف در صدد نابودی اسلام بر آمده و تبلیغات شوم و ترور رهبران بزرگ دینی و دلسرد نمودن طلاب از علوم شرعی و فاصله انداختن در بین مردم و علماء را در صدر کار خود قرار داده اند.
اما مع الاسف مردم ما دوست را از دشمن تشخیص نداده و از طرفندهای دشمنان قسم خورده ی اسلام بی خبرند و برای همین است که دست دشمن تا حد زیادی در میان ما باز است. که برای دفع شر آنان ابتدا باید قوه ی تشخیص را داشته و ایمان خود را تقویت کرده و با جان و مال در راستای اعتلای کلمه الله بکوشیم و سخنان فریبنده و زهر آلود دشمن نتواند بنام آزادی و دموکراسی و حقوق بشر و ….ما و جوانانمان را فریب دهد.
واز عالمان وارسته بهره گرفته و آنان را دلسوز دین و دنیای خود بدانیم
و عالمان هم باید در نظر داشته باشند که زینت و زیور دنیا آنان را نفریبد وچشم طمع و آز را ببندند و سلف گونه قناعت را باتوجه به زمان و مکان خود مد نظر قرار دهند و دین خود را به دنیای برخی ها نفروشند و حقیقت را کتمان نکنند و روحیه ی حسادت و دگر ناپذیری و …را کنار بگذارند و بدانند که “والاخره خیر و ابقی”
و مردم هم باید با جان و مال در خدمت عالمان واقعی باشند و آنان را رهبران دینی خود تلقی کنند و همیشه در راستای حفظ جایگاه علما کوشش نمایند ، زیرا حفظ جایگاه و مکانت علما به مثابه ی حفظ اسلام بوده و تضعیف دانشمندان دینی در واقع ضعیف کردن اسلام است.
دشمنان این واقعیت را خوب درک کرده اند و برای همین است که برای ایجاد فاصله در بین مردم و عالمان دینی تلاش می کنند.
اگر مردم بار دیگر همچون گذشته فرزندان خود را به مدارس علوم دینی جهت کسب علوم شرعی فرستاند و با جان و مال علما را یاری کردند و دانشمندان هم نهایت جهد و تلاش خود را به کار بستند، حجره ها را آباد و محرابها را به سنگر تبدیل کردند، بازار دینداری رونق گرفته و شیاطین توانایی نفوذ را نخواهند داشت.

سوال ۱۱
انتظار شما از مردم در زمینه ی تربیت طلبه های مجرب و آبادی حجره ها ،و تبدیل کردن آنان به مدارس علوم دینی چیست؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : ما در بین دو راهی اسلام و کفر گرفتاریم. منطقه ما بحمدالله از لحاظ عقاید دینی غنی است . نود وپنج درصد منطقه مسلمان هستند ودین اسلام را با استدلال قبول کرده اند ولی بعضی نادانسته در زمینه اعمال اسلامی وجهاد در راه او کوتاهی کرده و چنان تصور می کنند که باور تنها به اسلام جهت رستگاری اخروی و سعادت دنیوی کافی است . و امر به معروف و جهاد فی سبیل الله و ….را نادیده گرفته و نمیدانند ایمان بدون عمل ثمر بخش نبوده و موجب خشم و انتقام خدا است . پس انتظار ما از مردم شریف و اسلام دوست این است که از خواب غفلت بیدار شوند و ضمن انجام اعمال دینی جهاد نمایند که یکی از بارز ترین شعبه های جهاد جهاد با مال است . بیایند و ثروت خود را در راه اعتلا دین تا حد امکان خرج کنند . و با زکات و صدقات خود حجره ها را با امکانات روز مهیا و آباد نموده و فرزندان خود را هم به نزد علمای دینی بفرستند و بدانند که پیشرفت اسلام در زمان پیامبر(ص) به واسطه ی ایثار و انفاق مالی اصحاب بوده است. پس بیایند و در این راستا به بزرگانی همچون ابو بکر و عثمان و عبدالرحمن بن عوف و … اقتدا کنند که حتی برخی اوقات تمام ثروت خود را برای جهاد و اعتلای کلمه الله خرج کرده اند.
و جهاد که به معنای تلاش و کوشش است امروزه تبلیغ درست دین و توانایی جواب دادن شبهات معاندین از بارزترین نمونه های آن است.

سوال۱۲
آیا شما کسب علوم دانشگاهی را برای طلبه های علوم دینی ضروری می دانید و با توجه به اینکه اکنون کسب علوم وفراگیر شدنش بصورت ( از راه دور )ممکن و میسر گردیده چه راهکار و پیشنهاداتی ارائه می کنید؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : رفتن طلبه ها و عالمان دینی ما در صورت اتمام تحصیلات علوم دینی مورد نیاز ، به دانشگاهها مخصوصا جهت تحصیل زبان خارجی ( انگلیسی) و علوم دیگر ی که در حجره امکان نداشته باشد برای کسانیکه استعداد آن را داشته باشند امری مطلوب و پسندیده است زیرا حکمت گمشده ی مومن و او برای کسب آن بر هر فرد دیگری اولویت دارد. و حضور در دانشگاهها و مراکز آموزشی برای افراد مستعد هم جهت ادامه ی تحصیل و هم برای جهاد دعوی و جواب دادن به شبهات ( که ا مروزه امری را یج در دانشگاهها ست) امری کاملا مطلوب می باشد.

سوال ۱۳
پیشنهاد شما در مورد مسافرت تجار و بازاریان بانه به کشورهای خارجی و مسافران محترمی که به صورت توریست به بانه سفر می کنند ، چیست؟ و چگونه می خواهید مسئله ی سفر ورعایت شئون اسلامی را برای آنها تبیین نمایید؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : ملت بانه دیر زمان است که به دینداری و اخلاق مداری متصف بوده و امروز به این دو صفت نسبت به زمان متصفند و امیدوارم در دنیای امروز که مسئله ی ارتباطات در حد اعلایی امکان پذیر است حامل پیام اسلام ملت خود بوده و بتوانند ضمن دستاوردهای مادی ایمان و اخلاق مردم کرد را به خارج از محدوده ی کردستان و ایران برسانند. چنانکه میدانیم نجابت و شخصیت اسلامی بهترین وسیله ی تبلیغ این امر مهم است زیرا نباید فراموش کنیم که معاندین اسلام را بر خلاف واقعیت زیبا و دلربای آن معرفی کرده اند. پس لازم است که تجار و بازاریان ما در کشورهای خارجی به اثبات برسانند که واقعا دین اسلام از هر جهت کامل و مسلمانان امتی پاک و برگزیده اند.

سوال۱۴

جمعه بازارها و عدم تعطیلی مغازه ها و پاساژها را در وقت برگزاری نماز جمعه چگونه ارزیابی می کنید و توصیه ی شما در این راستا چیست؟
مامۆستا محمد بەردەڕەشی : جمعه بازارها و عدم تعطیلی مغازه و مراکز تجاری در صورتی موجب فوت نماز جمعه و جماعات نباشد و از داد و ستد حرام پرهیز شود، هیچ مخالفتی ندارد.
پس یک بازرگان و مغازه دار مسلمان باید وقت اذان به سوی نماز بشتابد و از خرید و فروش علی الخصوص در وقت نماز جمعه پرهیز نماید.زیرا الله تعالی در سوره ی جمعه می فرماید:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَی ذِکْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ
اى کسانى که ایمان آورده اید! آنگاه که براى نماز روز جمعه ندا داده شد، پس به سوى یاد خدا (نماز) شتاب کنید و داد و ستد را رها کنید که این براى شما بهتر است، اگر بدانید.
البته با کمال تاسف امروزه مردم در روز جمعه و در ایام تعطیل جهت تفریح به امکان تفریحی و سیاحتی رفته و چه بسا نمازشان را نخوانند و دچار منکراتی شوند . که بنده امیدوارم مردم دیارم در این طبیعت درسها بیاموزند و مواظب شخصیت خود و دیگران باشند و انصاف و اخلاق و ایمان و عفت و متانت و شرافت و کرامت و ….را فراموش نکنند.
و علی الخصوص مردم بانه در معاملات اوج صداقت و دینداری را مراعات نموده و ملت کرد را به عنوان ملتی با شخصیت و دیندار معرفی کرده و نگذارند دیگران چهره ی کریهی را از ملت شریف کرد به نمایش بگذارند.
سوال : کلام آخر و حسن ختام حضرت عالی در این مصاحبه چیست؟
سخنی ندارم جز اینکه از خداوند می خواهم که ملت شریف و مسلمان کرد فریب دشمنان را نخورده و شخصیت و کرامت اسلامی خود را حفظ کنند و در میدان علم گرایی و دینداری گوی سبقت را از دیگران بربایند.
و ما ذلک علی الله بعریز
از لطف شما ( کاکه سوران حسینی) جهت اجرای این برنامه بی نهایت سپاسگزارم ، ماجور باشید.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.

تهیه و ارسال: عبدالرحمن رسولیان- بانه