به اثبات رساندن ماه رمضان و عید فطر
دراغاز
باکمک و یاری الله تعالی ،در این مختصر بحثمان به طور دقیق در صدد به اثبات رساندن ماه رمضان ،جشن رمضان ،ماه شوال برای خواننده عزیز هستیم، آن هم با استناد به قران کریم و سنت رسول الله، با تحقیقات دانشمندان و بزرگان راستگو، بدون نشان دادن تعصب برای گفته هیچ کدام !
روزه ماه رمضان چگونه و کی واجب می شود؟
روزه ماه مبارک رمضان با به اثبات رسیدن این ماه واجب می گردد ، با دیدن هلال ماه، رمضان به اثبات می رسد،ولی اگرهلال ماه رویت نشد، بعد از اتمام سی روزه ماه شعبان روزه بر مومنان واجب می شود.
از ابوهریره رضی الله عنه، روایت است که پیامبرصلی الله علیه وسلم، فرموده اند: صوموا لرویته و افطروا لرویته فان غبی علیکم فاکلمو عده شعبان ثلاثین(۱) یعنی: با دیدن هلال ماه روزه بگیرید و با دیدن دوباره آن افطار کنید و اگر رویت حاصل نشد آن گاه سی روز ماه شعبان را به اتمام برسانید.
اما آیا رویت هلال ماه از طرف چند نفر شرط است؟
در پاسخ این سوال بانظریه تعدادی از بزرگان دین آشنا می شویم.
نظریه اول: حتما باید دو نفر مسلمان راستگو هلال را رویت نموده باشند و با دیدن یک نفر، رمضان یا شوال به اثبات نمی رسد.
این نظر حضرت عثمان بن عفان رضی الله عنه ،مالک و لیث بن سعد و اوزاعی و ثوری و اسحاق و روایتی نیز است در مذهب شافعی رضی الله عنهم .
نظریه دوم: اگر آسمان صاف باشد؛بادیدن ماه توسط یک فرد به اثبات نمی رسد ؛ بلکه در این شرایط ضرورت دارد جمع بیشتری ماه را مشاهدن نمایند ، اما اگر آسمان صاف نباشد، یا ابری بود و یا مه الود باشد ،تنها یک نفر کافیست ماه را رویت نماید.
این نظریه را مذهب احناف پشتیبانی و حمایت نموده است.
نظریه سوم:تنها با دیدن ماه توسط یک فرد مسلمان راستگو رمضان و شوال ثابت می شود.
این هم نظر بسیاری از بزرگان دین است ؛ از جمله: عمر بن خطاب و عبدالله پسرش رضی الله عنهما و همچنین مذهب امام احمد و ابن المبارک و ظاهری ها و امام شافعی و ابو حنیفه (۲)
دلایل و مستندات هریک از نظریه های فوق
نظریه و رای اول:
صاحبان این نظریه استناد می کنند به این حدیث که عبدالرحمان بن زید بن خطاب رضی الله عنهما روایت نموده است ، او می گوید : در روزی که یوم الشک بود و من در جمع اصحاب پیامبرصلی الله علیه و سلم بودم ، از آنان پرسیدم: آیا امروز را می توانیم روزه باشیم ؟ در پاسخ به من گفتند: که رسوال الله صلی الله علیه و سلم فرمودند:صوموا لرویته، و افطروا لرویته، و انسکوا لها ، فان غم علیکم فاکملوا ثلاثین یوما فان شهد شاهدان مسلمان فصوموا و افطرو.(۳)
با رویت هلال ماه روزه بگیرید و با دیدنش افطار کنید ، اگر برایتان رویت ماه امکان نداشت پس سی روز رمضان را به اتمام برسانید و اگر دو شاهد مسلمان بر رویت آن گواهی و شهادت دادند پس روزه بگیرید و افطار کنید.
صاحبان رای دوم:
دلیل شرعی خاصی در اختیار ندارند ، بلکه تنها پیروی می کنند از یک نظریه تحقیقی که می گوید:اگر آسمان صاف باشد باید بیش از یک نفر ماه را رویت کند،چون هیچ چیزی مانع دیدن ماه را نمی گیرد ، اما اگر آسمان ابری باشد یا مه الود ، از آنجا که امکان رویت ماه برای همگان مقدور نیست و فقط احتمال دارد یک یا چند نفر به طور اتفاقی ماه را ببیند پس عقل حکم می کند به مشاهدات او بسنده نموده و رمضان یا شوال را اعلام نماییم.
صاحبان رای سوم که می گویند:برای اثبات ماه مبارک رمضان ، رویت ماه توسط یک فرد مسلمان راستگو کافیست؛ دلیلشان این است که از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما،روایت شده که می فرماید: تراءی الناس الهلال فاخبرت النبی صلی الله علیه و سلم انی رایته فصام و امرالناس بصیامه(۴) یعنی مردم به دیدن هلال ماه مشغول بودند ، من به پیامبر صلی الله علیه وسلم اطلاع دادم که ماه را رویت نموده ام ،پس آن حضرت روزه گرفت و به مردم فرمان داد که روزه بگیرند.
نظریه برتر:
بعد از بررسی آرای همه گروه ها و تحقیق در دلایلشان برای من روشن شد که نظریه دوم فاقد دلیل شرعی بوده و در واقع نظری شکننده است.
و اما رای اول و سوم، این دو رای هم هر کدام به احادیث استناد می نمایند
روایت عبدالرحمان بن زید رضی الله عنهما می گوید: اگر دو فرد ماه را رویت کردند پس رمضان اثبات شده و مسلمانان باید رمضان را روزه گرفته و شوال را نیز به استناد همین رویت می توانند ثابت شده تلقی نمایند .
البته با روایت ابن عمر رضی الله عنهما، روشن می شود که رمضان از این حکم بیرون است ؛ چرا که رمضان با رویت یک فرد مسلمان راستگو هم قابل اثبات است ، پس با این حال برایمان آشکار می شود که رای و نظریه سوم از همه درست تر و راجح تراست. والله تعالی اعلم.
ثبوت شوال وعید فطر:
بحثی که در بالا آمد،مربوط به اثبات ماه مبارک رمصان بود که گفتیم سه رای و نظریه مختلف وجود دارد که به نظر ما رای سوم از دو نظریه دیگر راجح تر می باشد اما برای اثبات کردن ماه شوال و عید فطر غالب قریب به اتفاق دانشمندان متفق القول هستند که با رویت دو نفر ثابت می شود و یک نفر کافی نیست ،جدای از شمار کمی از دانشمندان که می گویند: این هم مانند اثبات ماه رمضان تنها با دیدن یک فرد به اثبات می رسد.
ابوثور و ابن حزم و شوکانی این نظریه را قبول دارند.
این نظریه نشان از این است که اجماعی بر یک رای وجود ندارد ؛ البته نظریه ابوثور و بقیه یک رای ضعیفی است ؛ چرا که فرموده عبدالرحمان بن زید رضی الله عنهما ،نشان می دهد برای اثبات رمضان و ماه شوال رویت ماه توسط دو نفر قابل قبول نیست، اما اثبات رمضان بنا به فرموده ابن عمر رضی الله عنهما، با ثبوت شوال متفاوت است ، زیرا آن با دیدن یک فرد ثابت می شود ولی شوال بدون رویت حداقل دو نفر اثبات نمی شود.والله تعالی اعلم.
خلاصه بحث :
خلاصه بحث این است که روزه ماه مبارک رمضان با رویت هلال ماه از طرف کسانی که مسلمان و راستگو هستند واجب می گردد و اگر هم ماه رویت نشد بعد از اتمام سی روز شعبان بر مومنان فرض می گردد؛اما اثبات عید فطر و ماه شوال حداقل نیازمند رویت ماه توسط دو نفر است، یعنی تنها رویت یک نفر برای این امر کافی نیست .والله تعالی اعلم.
و صلی الله علی نبینا محمد و علی اله و صحبه و اجمعین
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پاورقی:
(١) گێڕانه‌وه‌ی بوخاری: (١٩� ٩) و موسلیم: (١� ٨١)، له‌فزه‌که هی بوخارییه.
(٢) بڕوانه: (مسائل فی الفقه المقارن: بحث: الأحکام المتعلقه برؤیه هلال رمضان) للدکتور عمر سلیمان الأشقر: (١۴۴، ١۴۵)، هه‌روه‌ها: (صحیح فقه السنه): (٢/٩١).
(٣) گێڕانه‌وه‌ی ئه‌حمه‌د، وه نه‌سائی به بێ (مسلمان)، وه شێخ ئه‌لبانی به سه‌حیحی داناوه، بڕوانه(إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل): ف ژ: (٩� ٩).
(۴) گێڕانه‌وه‌ی ئه‌بو داود و داریمی و ئیبن حیببان و داره‌قوتنی و به‌یهه‌قی، وه شێخ ئه‌لبانی به سه‌حیحی داناوه، بڕوانه(إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل)
نویسنده :خدر نژاد کردستانی
ترجمه :ژیان ابراهیم پور ☺️
هم مطلع بودن:یعنی جاهای هستند ازنظر مکانی یعنی طول و عرض جغرافیایی با منطقه ما هماهنگی دارد می توان به آنها اقتدا کرد شهرستان سقز با کویت هم مطلع است ولی باعربستان و عراق هم مطلع نیست پس برای این نظریه هم جایگاهی در کتابهای فقهی باز شود