نویسنده:عبدالله بن الجارالله
ترجمه: رحیم رهرو – مهاباد
ماه مبارک رمضان، ماه عبادات است، مثل روزه و شب زنده داری و قرآن خواندن و بخشش و نیکوکاری و دعا و طلب آمرزش از خدا و بهشت و نجات یافتن از عذاب جهنم.
کسی که شب و روز را در کارهای خداپسندانه و بدون کم و کاست سپری نماید موفق است.
شرط قبول شدن رفتار و کردار عبارت است از اخلاص برای خدا و این‌که آن عمل موافق با سنت و روش پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم.
بر مسلمان لازم است که احکام روزه را بداند و این‌که روزه بر چه کسی واجب است و شرایط وجوب آن چیست و همچنین برای چه کسی درست است که در این ماه رمضان روزه نگیرد و برای چه کسی درست نیست و آداب روزه چیست و چه چیزهایی سنت است و روزه با چه چیزهایی باطل می‌شود و احکام شب زنده داری چیست؟
متأسّفانه بسیاری از مردم در شناخت این آداب کوتاهی می‌کنند و به همین خاطر دچار اشتباهات زیادی می‌گردند؛ مثل موارد زیر:
(۱) ندانشتن آگاهی از آداب روزه و سؤال نکردن درباره آن‌ها؛ در این مورد خدای تعالی می‌فرماید:
«فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»(نحل ۴۳)؛ «پس (برای روشنگری) از آگاهان بپرسید، اگر نمی‌دانید.»
و پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– نیز می‌فرماید: «من یردالله به خیرا یفقهه فی الدین» «خدا هر کس را که بخواهد به او نیکویی برسد، در دین آگاهش می‌نماید.»
(۲) استقبال از این ماه با سرگرمی و بازی‌های عجیب و غریب به جای ذکر و شکر خدا و به جای این‌که با توبه‌ای صادقانه به استقبال رمضان بروند و نفس خود را بر تمام گناهان کوچک و بزرگ محاسبه نمایند، قبل از این‌که در روز رستاخیز محاسبه شود و ثواب کردار خوب و بد خود را بگیرد.
(۳) بعضی از مردم فقط در رمضان نماز می‌خوانند و توبه می‌کنند، اما وقتی رمضان تمام شد نماز و روزه را ترک می‌کنند؛
مگر نمی‌دانند که خدای همه ماه‌ها یکی است و گناه در همه‌ی اوقات حرام است و خدا در تمام اوقات به او آگاه است و باید همیشه به طرف خدا برگردند و توبه‌ی خالص بکنند، طوری که گناه را ترک نمایند و از گناهان گذشته پشیمان شوند و تصمیم بگیرند که دیگر به گناه‌ها بر نگردند، تا این‌که خدا توبه‌شان را قبول نماید و از گناهشان در گذرد و خطاهایش را عفو نماید.
(۴) بعضی از مردم فکر می‌کنند که ماه رمضان فرصتی است برای خواب و استراحت در طول روز و بیدار ماندن در طول شب و نشستن پای سریال‌های تلویزیونی و سرگرم شدن و غیبت و سخن چینی و… که این اعمال و رفتار معایب و مضرات بزرگی به دنبال دارد.
(۵) بعضی از مردم، از آمدن ماه رمضان ناراحت و از تمام شدنش خوشحال می‌شوند؛ زیرا می‌پندارند در این ماه از آرزوهایشان محروم می‌شوند و به همین خاطر بیشتر از روی عادت و این‌که با مردم باید همرنگ شد روزه می‌گیرند. در حالی که آثار و برکات این ماه بسیار فراوان است.
(۶) بعضی از مردم بیشتر شب‌های رمضان بیدار می‌مانند؛ آن هم بیشتر برای بازی و سرگرمی و رفت وآمد در خیابان‌ها و نشستن در سالن‌های پذیرایی و پارک‌ها و بعد از نصف شب به خانه برگشته و سحری می‌خورند؛ البته بدون خواندن نماز صبح باجماعت.
(۷) دوری و خودداری نکردن از مبطلات معنوی روزه مانند غیبت و دروغ و سخن‌چینی و نفرین و دشنام و نگاه کردن به زنان در خیابان‌ها و محل معامله؛ در حالی که بر هر مسلمانی لازم است که به روزه‌اش اهمیت دهد و از این مبطلات غیر ظاهری دوری نماید. چه بسا روزه‌دارانی هستند که غیر از گرسنگی و تشنگی چیزی دیگر را کسب نمی‌نمایند.
و بسیاری از شب زنده دارانی هستند که غیر از بیداری و خستگی چیزی عایدشان نمی‌شود.
پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– می‌فرماید: «من لم یدع قول الزور والعمل به، فلیس لله حاجه فی ان یدع طعامه وشرابه» «یعنی هر کس از سخن باطل و عمل به آن پرهیز نکند خدا احتیاجی به گرسنگی و تشنگی وی ندارد.»
(۸) ترک نماز تراویح؛ نمازی که هر کس انجامش دهد از روی ایمان و اخلاص، از گناهان (کوچک) سابقش در خواهد گذشت و اگر تراویح ترک نماید در واقع کار او بی‌احترامی به این پاداش بزرگ محسوب می‌شود.
متاسفانه بسیاری از مردم نماز تراویح نمی‌خوانند و بعضی هم چند رکعتی از آن را می‌خوانند؛ آن هم به دلیل این‌که تراویح سنت است نه واجب.
ما هم می‌گوییم، درست است سنت مؤکّد‌ه است و پیامبر و خلفای راشدین و تابعین انجامش داده‌اند و سبب نزدیک شدن به خدا و بخشش و محبت اوست و ترکش مساوی است با محروم شدن از ثواب زیاد.
آن هم در شب‌هایی که بعضی اوقات نماز خواندن در آن مصادف است با شب قدر، که بخشش و عفو خدا را نیز دنبال دارد شایسته است مسلمانان نماز تراویح را ادا کنند و همراه با مردم تا پاسی از شب در مسجد بماند تا ان‌شاءالله شامل حدیث پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– شود که می‌فرماید: «من قام حتی ینصرف کتب له قیام لیله» یعنی: «کسی با امام جماعت شب زنده داری نماید تا این‌که تمام می‌شود برایش قیام اللیل حساب خواهد شد.»
( ۹) بعضی از مردم روزه می‌گیرند ولی نماز نمی‌خوانند! یا فقط در رمضان نماز می‌خوانند.
این در حالی است که نماز ستونی از ستون‌های دین اسلام به حساب می‌آید.
(۱۰) سفرهای غیر ضروری برون‌شهری در رمضان آن هم صرفاً به منظور شکستن روزه! چراکه او مسافر است! حال این‌که این کار او وحیله‌ای بیش نیست؛ امری از خدا پوشیده نیست.
و دیگر اشتباه عده‌ای از روزه‌داران این است که در طول رمضان هم از به دست آوردن مال حرام و کارهای خلاف از جمله رشوه و دروغ و شهادت دروغ و سوگند دروغ و معاملات ربوی دوری نمی‌کنند.
(۱١) بعضی از امامان جماعت طوری در نمازشان عجله می‌نمایند که در اصل نماز اشکال و آسیب وارد می‌کند؛ در خواندن قرآن عجله می‌کنند و در رکوع و سجود آرام نمی‌گیرد و با عجله انجام می‌دهد و همچنین در ایستادن بعد از رکوع و نشستن بین سجده‌ها نیز توقف ندارند!!
این روش نماز خواندن درست نیست، بلکه واجب است که در ایستادن و نشستن و رکوع و سجده و ایستادن بعد از رکوع و نشستن بین دو سجده توقف و طمأنینه را رعایت کرد؛ زیرا پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– به کسی که در نمازش عجله می‌کرد فرمود: «ارجع فصل فانک لم تصل» «برگرد دوباره نمازت را بخوان، زیرا شما نماز نخوانده‌ای»
در واقع زشت‌ترین دزدی این است که شخصی در نماز دزدی کند، به شیو‌های که رکوع و سجده‌اش را به طور کامل انجام ندهد و قرآن را به تکمیل نخواند. نماز پیمانه است، هر کس درست بخواند نتیجه‌ی خوبی خواهد گرفت و هر کس در آن کاستی نماید نتیجه‌اش هم کم خواهد بود.
(۱٢) طولانی نمودن دعای قنوت و خواندن دعاهای غیر مأثور به شیو‌های که مردم خسته می‌شوند. آنچه برای دعای قنوت در نماز وتر روایت شده است چند جمله‌ای بیش نیست (اللهم اهدنی فیمن هدیت…)
مردم بعد از خواندن دعاهای زیاد قنوت که می‌خوانند لاجرم خسته می‌شوند بنابراین شایسته است امامان جماعت در دعاهای قنوت میانه‌رو باشند و در این گونه موارد بیشتر تابع سنت باشند تا مبتدع آن!
(۱۴) بسیاری از مأمومان در نماز تراویح و سایر نمازها در سجده و رکوع و نشستن از امام جماعت سبقت می‌گیرند، در حالی که این کار خلاف شرع می‌باشد و در احادیث نسبت به آن هشدار داده شده است؛ سبقت گرفتن از امام نماز را باطل می‌نماید.
(۱۵) بعضی از مأمومین در نماز تراویح قرآن را همزمان با امام جماعت می‌خوانند.
این کار نادرست بوده واز سلف صالح روایت نشده است بلکه وظیفه ماموم این است که به قرائت امام گوش نماید و سکوت را رعایت نماید؛ آن هم به دلیل آیه «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»(اعراف ۲۰۴)؛ «هنگامی که قرآن خوانده می‌شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید تا مشمول رحمت خدا شوید.»
امام احمد گفته است: «این آیه در مورد نماز است.»
و شیخ عبدالله بن عبدالرحمن جبرین می‌گوید: «این کار باعث می‌شود شخص نمازگزار از تدبّر هنگام نماز باز بماند و این کار بیهوده‌ای است.»
(۱۶) بعضی از امام جماعت‌ها در قنوت صدایشان را بیش از حد معمول بلند می‌کنند؛ این کار لازم نیست؛ مگر به اندازه‌ا‌ی که مأمومین صدای امام را بشنوند.
خداوند متعال می‌فرماید: «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْیَهً ۚ إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ»(اعراف ۵۵)؛ «پروردگارِ خود را فروتنانه و پنهانی به کمک بخواهید –و در دعا با بلند گرداندن صدا یا درخواست چیز ناروا از حدّ اعتدال تجاوز مکنید– که او تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد.»
هنگامی که بعضی از اصحاب پیامبر صدایشان را برای تکبیر بلند می‌کردند، پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– از آنان خواست که تکبیرهایشان را آهسته بگویند؛ زیرا خدا کر و غایب نیست.
به ائمِه مساجد توصیه می‌کنم کیفیت نماز پیامبر از کتاب (زادالمعاد) و همچنین (کتاب الصلاه) علامه ابن القیم را مطالعه نمایند.
