سوال : حکم شرع در مورد کار کردن زن چیست؟ منظور من کار کردن خارج از منزل است (مانند مرد ) آیا جایز است که ز ن هم در تولید ، رشد و توسعه جامعه سهیم باشد؟ یا اینکه محکوم به زندانی شدن در منزل است و نباید جز در چهار دیوار منزل خود کار کند ؟ بارها شنیده ایم که دین اسلام ، احترام خاصی نسبت به زن قایل است و گویا قرن ها قبل از ادعای غرب در رابطه با حقوق زن ، اسلام حقوق انسانیت را به او عطا نموده است ! آیا کار کردن که به وسیله آن از تحقیر شخصیت خود و از اینکه آبرویش به کالای تجارتی تبدیل شود که نیاز و ضرورت آن را کم قیمت و ارزان کنند جلو گیری کند ، جزو حقوق او شمرده نمی شود ؟
چرا زن مسلمان هم مانند زن غربی در عرصه زندگی وارد نشود تا صفای شخصیت خود را دریابد و حقوق خود را کسب کند، روی پای خودش بایستد و در ترقی و پیشرفت جامعه خود سهیم گردد ؟
ما می خواهیم حکم و حدود شرعی کار زن مسلمانی را که بدون ضرر و زیان به دین خود ، برای دنیایش کار می کند بدانیم ؛ البته حکمی که از نظریه تند روها و سختگیرانی که می خواهند زن درس نخواند و کار نکند و از خانه خود حتی برای مسجد هم خارج نگردد و همچنین از نظریه کسانی که می خواهند زن را از هر قیدی آزاد کرده و او را بی بند و بار بار آورند و چون کالای بی ارزشی در بازار عرضه گردد کاملا دور باشد ؛ آنچه ما می خواهیم حکم شرعی صریح و عاری از هر گونه افراط و تفریط است !
با تشکر ؛ یک دانشجوی دختر مسلمان
پاسخ:
زن همچون مرد ، یک انسان است و همانطور که قرآن بیان می دارد زن از مرد و مرد از زن است .((بعضکم من بعض )) [ آ ل عمران/ ۱۹۵٫]
انسان هم موجود زنده ای است که فکر و عمل جزو سرشت او است و گرنه انسان نیست. خداوند متعال انسان را به خاطر کار کردن آفرید و بنی آدم را جز برای اینکه آنان را بیازماید که چه کسی نیکو کارتر است نیافریده است.
پس زن هم همچون مرد مکلف به کار کردن و به ویژه کارهای نیک است ؛ لذا زن هم مانند مرد بر طبق عمل خودش مستوجب اجر و ثواب از طرف پروردگار است ؛همانطور که خداوند متعال می فرماید :[ پس خداوند دعاهای ایشان را اجابت کرد و فرمود البته من عمل هیچ کسی از مرد و زن را بی مزد نمی گذارم ] (آ ل عمران / ۱۹۵٫)
آری همه در نظر خداوند یکسا نند و بعضی بر بعضی دیگر برتری ندارند.
زن در مقابل اعمال نیکش در قیامت جزای نیک و در دنیا هم پاداش داده می شود .[هر کسی از مرد وزن کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آورد ما او را در زندگی خوش و با سعادت ابدی قرار خواهیم داد ] ( النحل/ ۹۷٫)
از آنجا که همواره گفته می شود ، زن نصف جامعه انسانی است ؛ بنابر این از اسلام بعید است که نصف جامعه ی خود را نادیده بگیرد و او را به جمود و فلج بکشاند ؛ به طوری که این دسته از زندگی دنیا فقط گیرنده باشد نه بخشنده ، مصرف کننده نعمت های آن باشد ، اما چیزی را برای آن تولید نکند!
البته نباید فراموش کرد که نخستین و مهم ترین کار زن که در آن هیچ گونه شک و تردیدی نیست همانا تربیت و پرورش فرزندان است که خداوند او را از لحاظ جسمی ، روانی و عاطفی برای آن مهیا کرده است و لازم است که هیچ نوع فعالیت مادی و دنیوی دیگری او را از این رسالت مهم باز ندارد ؛ زیرا در این کار بزرگ ( تربیت اولاد ) که آینده امت وابسته به آن است و عظیم ترین ذخائر بشری از آن بر می خیزد هیچ کسی جای زن را نمی گیرد .
خداوند شاعر نیل ، حافظ ابراهیم را بیامرزد که در این باره اینگونه می سراید :« مادر مدرسه ای است که اگر او را خوب آماده و تربیت کنی،ملتی نیک نهاد را آماده ساخته ای»
مراقبت و سرپرستی خانه ، سعادتمندی همسر و ایجاد یک خانواده خوشبخت ، بر پایه آسایش، آرامش، الفت و مهربانی نمونه هایی از کار ساختن آن مدرسه به شمار می آید . روایت شده است که رفتار و کردار نیک زن ، با شوهر به عنوان جهاد در راه خدا به حساب می آید و این بدان معنی نیست که کار زن در خارج از منزل ، شرعا حرام باشد! هیچ کس نمی تواند بدون نص شرعی ای ، که صحت و صراحت آن به اثبات رسیده باشد ، چیزی را حرام گرداند ؛ در حالی که اصل در اشیاء و رفتارها و کارهای معمولی همانطور که معلوم است بر مباح بودن است .
بر این اساس می توان گفت: کار زن خارج از خانه در اساس جایز است و حتی در صورت نیاز به حضور آن خانم در خارج از منزل ، حکم آن از مطلوب استحبابی و به یک امر وجوبی انتقال می یابد ؛ مانند اینکه زن بی سرپرستی و یا مطلقه ای که فاقد هر گونه درآمد است به خاطر اجتناب از سرباری و گدائی و منت دیگران و در صورت توانائی ، باید برای امرار معاش افراد تحت تکفل کار کند .
گاهی هم خود خانواده نیازمند کار و کوشش زن است ؛ مانند تعاون و همکاری زن با شوهرش ، یا تربیت فرزندان ، یا تربیت برادران و خواهران کوچک خود و یا کمک به پدر کهنسال خود همچون کار دو دختر حضرت شعیب که در قرآن در سوره قصص داستان آنان را بیان می کند که چگونه به چوپانی گوسفندان پدرشان اقدام می نمودند.
((قالتا لانسقی حتی یصدر الرعاء و ابونا شیخ کبیر )) [ القصص/ ۲۳٫]
آمده است که اسماء دختر ابوبکر (مشهور به ذات النطاقین) شوهر خود ، زبیر ابن عوام را در پرورش و رام کردن اسب ها و خرد کردن هسته های خرما برای شتران آبکش ، کمک و یاری می کرد تا جایی که ایشان از باغ بسیار دور شوهرش از مدینه ، هسته های خرما را بر روی سر حمل می نمود و به شهر می آورد .
گاهی نیز جامعه نیاز مبرم به کار زن پیدا می کند ؛ مانند پزشکی و پرستاری زنان، آموزش دختران و کارهای دیگر که مخصوص زنان می باشد؛ البته شایسته است در صورت حضور زنالن در خارج از منزل بیشتر با زنان رابطه کاری داشته باشد تا مردان.
پذیرش همکاری زن در بعضی حالات به خاطر ضرورت است و باید به مقدار آن ضرورت از آن استفاده گردد و نباید به عنوان یک قانون ثابت و همیشگی قلمداد شود ؛ اگر چه کار زن را در خارج از منزل روا و مجاز دانسته ایم ، اما شایسته تر این است که حضورش در خارج از خانه مقید به چند شرط باشد از جمله :
۱- باید آن کاری که زن انجام می دهد ، اساساً مشروع باشد ؛ یعنی خود آن کار حرام و یا منجر به ارتکاب حرام نگردد ؛ مانند خدمت کردن به یک مرد مجرد ، یا کار منشی گری در شرکت ها و یا مطب های خصوصی آن هم برای مدیرانی که معمولا با دفتردارانشان خلوت می نمایند ، یا رقصی که باعث تحریک شهوات و غرائز حاضران گردد ، یا گارسونی در رستورانی که برای مهمانان انواع مشروبات الکلی و نامشروع تقدیم کند ؛ در حالی که رسول خدا (ص) ساقی ، حامل و فروشنده آن را لعنت کرده است ، یا میهمان داری در هواپیما که به حکم وظیفه شغلی مسکرات را به مسافران تقدیم می نماید و یا کار در سفرهای طولانی آن هم بدون محرم که مجبور شود در شهرها و کشورهای تنها و غریب بماند و امثال این نوع کارها ی دیگر که اسلام آنها را مخصوصاً نسبت به زنان و یا بر زنان و مردان به طور عموم حرام کرده است.
۲- زن باید هنگام خارج شدن از منزل در لباس ، راه رفتن ، سخن گفتن و حرکات دیگر آداب یک زن مسلمان را رعایت کند « به زنان با ایمان بگو : دیدگان خود را از هر نامحرمی فرو ببندند و پاک دامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که به طور طبیعی پیداست .))[النور/۳۱٫]
«و پاهای خود را به گونه ای به زمین نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته می دارند معلوم گردد . النور /۳۱]
۳-کار زن نباید موجب ترک و یا اهمال در وظایف مهم دیگر او گردد مانند وظایف او در قبال همسر و فرزندانش که وظیفه نخستین و کار اصلی او شمرده می شود .
و بالله التوفیق
منبع : نوگرا
